مصالح ساختمانی به هرگونه مصالحی اطلاق می شود که به هدف ساخت و ساز به کار می رود. چوب، سیمان، سنگدانه، فولاد، آجر، بتن، خاک رس جزو پرکاربردترین مصالح ساختمانی هستند. انتخاب از بین این مصالح به پروژه ساخت و ساز مورد نظر مربوط است که نیازمند آشنایی با مصالح ساختمانی است.
بخشی از این مصالح مانند خاک رس، چوب، شن و ماسه و … به صورت طبیعی به وجود می آیند. به غیر از مواد طبیعی موجود، بسیاری از محصولات نیز دست ساز بشر هستند.
مصالح ساختمانی را به صورت کلی می توان به دو دسته، طبیعی و مصنوعی تقسیم کرد. مصالح ساختمانی طبیعی آن دسته از مصالحی هستند که فراوری نشده اند و یا حداقل پردازش روی آن ها صورت گرفته است مانند چوب یا شیشه.
مصالح ساختمانی مصنوعی در محیط های صنعتی ساخته و پرداخته می شوند مانند پلاستیک و رنگ های نفتی.
ساخت و ساز از فعالیت های دیرینه انسان بوده است که به سبب نیاز کاملا کاربردی برای یک محیط زیست کنترل شده به نحوی که اثرات آب و هوا را معتدل کند، آغاز شده است. برگ ها، شاخه ها و پوست حیوانات از جمله مصالح ساختمانی اولیه بودند. بعد ها مصالح طبیعی مانند سنگ و خاک رس جایگزین شدند و در نهایت امروزه در اثر آشنایی با مصالح ساختمانی ساخته شده، مصالح مصنوعی مانند آجر و سیمان به کار می روند.
ضمن آشنایی با مصالح ساختمانی هنگام انتخاب از میان آنها برای کار ساختمانی باید فاکتورهایی را در نظر گرفت :
چوب به سبب قیمت مناسب، سهولت به کارگیری، ظاهر جذاب و عمر مفید به شرط حفاظت در برابر رطوبت و ات؛ یکی از مصالح معمول مورد استفاده در بحث ساخت و ساز است. با این وجود جنگل ها، منابع طبیعی ارزشمندی هستند که باید از آن ها حفاظت شود.
گونه ها و انواع مختلف چوب، مشخصه های فیزیکی ویژه ای را دارند که باید به آنها توجه شود؛ از جمله سختی، تاب برداشتن، پوسیدگی طبیعی و … .
سیمان پرتلند از دیگر مصالح پرکاربرد است که بنا به اقتضای پروژه و در نتیجه آشنایی با مصالح ساختمانی و قابلیت های هر یک می توان از انواع مختف آن مانند سیمان پرتلند معمولی، زود گیر، ضد سولفات، با حرارت زایی کم و … استفاده کرد.
در اثر ترکیب سیمان، آب، سنگدانه ها و مواد افزودنی طی واکنش هیدراسیون بتن به دست می آید. بتن داری مقاومت فشاری بالا است اما مقاومت کششی آن قابل توجه نیست و به همین دلیل در ساختمان از بتن مسلح شده به وسیله میلگرد استفاده می شود.
قدمت گچ به چندین هزار سال می رسد. یونانیان و مصریان در ساختمان هایشان از آن استفاده می کردند. سنگ گچ را خرد کرده و آسیاب می کنند و سپس به آن حرارت داده می شود و درصدی از رطوبت آن را می گیرند و ماده حاصل که به گچ زنده یا گچ پاریس معروف است؛ تشکیل می شود.
گچ زمینه، گچ صوتی، گچ اندود نهایی، فیلر درز، سیمان کینی و روکش دیوار سقف از انواع مختف محصولات گچ است که در ساختمان مصرف می شود.
خاک رس نتیجه پوسیدگی دسته ای از مواد معدنی است که در اثر ترکیب با آب دارای خاصیت چسبندگی می شود. از این ماده محصولات ساختمانی متنوعی از جمله آجر، سفال، کاشی و … تولید می شود.
مش فولادی یک شبکه ساخته شده از سیم های فولادی طولی موازی است که با فواصل مشخص از یکدیگر جوش داده شده اند. این محصول می تواند به طرز قابل توجهی در زمان، نیروی کار و هزینه صرف جویی کند.
در اثرآشنایی با مصالح ساختمانی کنونی و پی بردن به مزایا و معایب متفاوت هر یک می توان مصالح جدید با ویژگی های مورد نظر به وجود آورد؛ به نحوی که دارای کمترین اثر نامطلوب و بیشترین کارایی باشد. به عنوان نمونه آجر تمیز کننده هوا، آجر های خنک کننده، بتن خود درمان، سیمان قابل برنامه ریزی از مصالح خلاقانه ای هستند که امروزه در دست طراحی هستند.
در نهایت برای اطلاع از انواع و قیمت و موارد مصرف هر یک از مصالح برای هر پیمانکار ساخت و ساز از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
منبع :
فلسفه ساخت گنبد و مناره در معماري اسلامي
تاریخچه و معماری میدان نقش جهان در اصفهان